2022-ci ilin iyununda M.Sadovnikovun, V.Şamanovun, V.Maresyevin ədəbi əsərinin – “Əfsanəvi Maresyev” kitabının Azərbaycan dilinə tərcüməsi yüksək səviyyədə başa çatmışdır. Kitabın Azərbaycan dilində nəşri Rusiya ilə Azərbaycan arasında diplomatik, dostluq münasibətlərinin qurulmasının 30 illiyinə təsadüf etdi və bəxtim gətirdi ki, Aysel Kərimova ilə söhbət edə bildim. Aysel Kərimovanı, ümumiyyətlə, təqdimata ehtiyac yoxdur: o, Mingəçevir şəhərində B.Şıxəliyeva adına 6 nömrəli tam orta məktəbin rus dili və ədəbiyyat müəllimi, sinif rəhbəri və istedadlı tərcüməçidir. Aysel Kərimova müsahibəsində tərcümənin öz dilini bilmək kimi bir sənət olduğunu söylədi.
-Yəqin ki, ən çox yayılmış sualdan başlayacağam: “Əfsanəvi Maresyev” kitabının Azərbaycan dilinə tərcüməsi necə keçdi?
– Mən ardıcıllıqla başlamaq və ilk növbədə iki heyrətamiz insana minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm: B.Şıxəliyeva adına 6 nömrəli tam orta məktəbin direktoru Xurşud Zamanova və
Moskva şəhər Qərb İnzibati Dairəsi Azərbaycanlılarının Milli Mədəni Muxtariyyəti təşkilatının sədri Əli Kazımov. Soruşa bilərsiniz ki, niyə bunlar? Bilirsiniz ki, bir insan qeyri-mümkün olanı edə bilməz, amma dəstək, diqqət və hörmət hiss etdiyiniz zaman bu, dünyada hər şeydən baha başa gəlir. Dərhal Aleksey Petroviç Maresyevin sözlərini xatırlayıram – “Çətin dərslər üzərində oturmaq, baxmayaraq ki, gözləriniz yorğunluqdan və özünüzə qəzəbdən alnınıza qalxar və məqsədinizə çatana qədər ayağa qalxmamaq iradə gücünün təzahürüdür. Ola bilsin ki, hər şey qəhrəmanlıq kimi görünmür, amma məncə, xarakter belə tərbiyə olunur ” deyə məndə belədir. Bu gözəl sözlər öz sözünü deyir. Ancaq sualınıza qayıdaraq, qısa cavab verməyə çalışacağam. Mən rus dilində kitab oxuyuram və mükəmməl başa düşürəm, amma bəzən sözləri Azərbaycan dilinə çevirməkdə çətinlik yaranırdı. Sözləri yenidən oxudum, rus dilində sinonimlər tapdım və müqayisəli təhlildən sonra sözlər tərcüməyə əlavə olundu. Kitabın tərcüməsi mənə təxminən bir ay çəkdi və bu müddət ərzində mən bu kitabla o qədər bağlandım ki, Aleksey Petroviç Maresyevin bütün tərcümeyi-halını öyrəndim, Sovet qəhrəmanının həyatı ilə bağlı bütün mümkün nəşrləri, videoları, məqalələri nəzərdən keçirdim. “Döyüşlərdə və təhsilimdə qazandığım keyfiyyətlər mənə, hər iki ayağını itirmiş pilota, xidmətə qayıtmağa kömək etdi, silah yoldaşlarımla birlikdə düşmənin məğlubiyyətində yenidən iştirak etməyə imkan verdi” -Bu sözlərlə məktəbdə dərs saatlarına başlayıram. Bu kitabı və bu qəhrəmanı tələbələrimə təqdim etdim. Maresyevin şücaəti bir çox insanın tam həyata qayıtmasına, cəmiyyətin fəal üzvü olmağa və ölkəmizə fayda verməyə kömək edən özünə qalib gəlmək və tükənməz mətanət nümunəsidir. Əminəm ki, kitab gənclərin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunmasına xidmət edəcəkdir. “Hər şey sevgidən başlayır”-bu kitabı təsvir etmək istədiyim sözlər bunlardır. Bu kitaba iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun başçılıq etdiyi bütün böyük azərbaycanlılar – Sovet İttifaqı Qəhrəmanları daxildir. Mən qürur duyuram! Burada Rusiya – Azərbaycan xalqlarının dostluğu var.
-Niyə bu kitabı tərcümə etməyə qərar verdiniz?
– İxtisasım rus dili və ədəbiyyatı müəllimidir və azərbaycanlı olmağıma baxmayaraq, təbii ki, ilk növbədə xalqımı, dilimi sevirəm, amma rus dilini də sevirəm. Mən rus dilini böyük sevgi ilə öyrədirəm və buna görə də böyük məmnuniyyətlə tərcümə etməyə başladım. Bilirsiniz ki, bu kitab sayəsində mən Azərbaycan dilində çoxlu yeni sözlər öyrəndim. İndi isə bilirəm ki, rus dilindən Azərbaycan dilinə bir sözün tərcüməsi məhz bu cür tərcümə olunacaq, başqa cür deyil. “Əfsanəvi Maresyev” kitabının tərcüməsini sırf uşaqlar üçün, şəhərin yarısından bəri öz öhdəsinə götürmüşəm. Şəhərimizin uşaqları rus dilini, mədəniyyətini öyrənmək üçün əlavə dərslər üçün mənim yanıma məmnuniyyətlə gəlirlər. Övladlarımla birlikdə rus dilini böyük məmnuniyyətlə öyrənirəm və bu kitabı oxuyuruq. Mənim üçün vacib idi ki, ilk növbədə öz üzərimdə işləmişəm və işimi qürurla övladlarıma, nəslimə ötürəcəyəm. Uşaqların qəlbinə gedən yol Vətənimiz uğrunda şəhid olanların xatirəsindən keçir. Yaddaş çox şeyi mənimsəyir: müharibə qəhrəmanlarına minnətdarlıq hissi və vəzifə hissi, və pisliyi rədd etmək və dünyada ədaləti bərqərar etmək istəyi. Böyük Vətən Müharibəsi Qırmızı Ordunun döyüşçülərinin və komandirlərinin qəhrəmanlığını, arxa cəbhə işçilərinin fədakarlığını bütün dünyaya nümayiş etdirdi. Bu tarixi hadisədə müxtəlif millətlərdən olan döyüşçülərin mənəvi birliyi, insanların mənəvi dözümlülüyü, apardıqları mübarizənin ədalətinə sonsuz inamı xüsusi qüvvə ilə təzahür etmişdir. Bunlar indiki vəziyyəti dəyişdirə və gələcəyin əsasını qoya biləcək təlimatlardır.
-Demək olarmı ki, tərcüməçi, kitabını tərcümə etdiyi yazıçı ilə güc baxımından bərabər olmalıdır?
-Əlbəttə olmalıdır. Mən müəllifin bütün təcrübələrini hiss etdim, çünki bir söz deyil, güc və ruh tərcümə etdim. Tərcümə böyük nemətdir. Tərcümə sənətini musiqi ifaçılığı ilə müqayisə etmək olar. Mətni özünüz tərcümə etdiyiniz zaman onunla sizin aranızda oxumaqdan daha sıx əlaqə yaranır.
-Hansı insanlar sizə təsir edib, sizdə rus dilinə sevgi aşılayıb?
– Bu sualı eşidəndə elə bil uşaqlığıma, məktəbimə qayıtdım və rus dili və ədəbiyyatı müəllimimiz Gülzar Nadirovnanı xatırladım. Məndə rus dilinə sevgi aşılayan o idi. İlk növbədə dil müəllimi özü qüsursuz savadlı, dili sevən insan olmalıdır. Sevmək ki, uşaqlar bunu hiss etsinlər. Sonra təqlid etməyə başlayırlar: danış, oxu, yaz, “bizim müəllim kimi”. Məktəb illərində heyran olduğunuzu təqlid etmək istəyindən bəzən istedadlar böyüyür.